تجهیزات آزمایشگاهی 

تجهیزات آزمایشگاهی چیست؟

آزمایشگاه یا لابراتوار مکانی است که در آن انواع آزمایشات صنعتی، غذایی، طبی، تحقیقاتی و غیره جهت سنجش ، تحلیل و یا ساخت مواد جدید در راستای بهبود کیفیت زندگی انسان انجام می گیرد. افزایش جمعیت، میل انسان به برخورداری از زندگی بهتر و بالا بردن طول عمر، تغییر ، ازدیاد و پیشرفت انواع بیماری ها و نیاز به پیشرفت صنایع از جمله عواملی هستند که باعث می شوند بشر نیاز به تحقیق ، کشف و توسعه پیدا کند به طوریکه امروزه در تمام جنبه های زندگی حتی در ساده ترین مواد غذایی مصرفی به خوبی می توان آثاری از نقش پر رنگ آزمایشگاه ها را دید. پس از بررسی و ثبت نتایج حاصل از یک آزمایش چه طبی ، غذایی و حتی صنعتی ، مسیر برای ادامه زندگی به شیوه بهتر هموار خواهد شد. نقش بسیار مهم آزمایشگاه ها در زندگی امروز با وجود تجهیزات آزمایشگاهی شکل می گیرد ولازم است هر آزمایشگاهی به تجهیزات آزمایشگاهی با کیفیت و استاندارد مجهز شود.

تقسیم بندی کلی تجهیزات آزمایشگاهی

به طور معمول هر آزمایشگاهی شامل وسایل و تجهیزاتی است که در 5 گروه عمده قرار می گیرند:

• سکوبندی آزمایشگاهی

سکوبندی آزمایشگاهی اولین نیاز مهم هر آزمایشگاهی است و مجموعه ای است از میزهای آزمایشگاهی، کابینت های آزمایشگاهی و سینک های آزمایشگاهی . سکوبندی به شکل های یک طرفه ، 2 طرفه ، قفسه دیواری ، شلف وسط و شلف کناری اجرا می شود. در سکوبندی یک طرفه و دوطرفه اغلب عمق 60 تا 80 سانتی متر در نظر گرفته می شود ولیکن این ابعاد با توجه به درخواست کارفرما قابل تغییر است. کابینتها معمولا از جنس پروفیل استفاده می شود و دربها از جنس MDF هستند. بدنه نیز مطابق نظر کارفرما می تواند از جنس استیل نیزی باشد.
سکوی دو طرفه نیز معمولا با عرض 120 تا 160 سانتی متر ساخته می شود . عمق قفسه های دیواری نیز معمولا 30 سانتی متر در نظر گرفته می شود.
میزهای مجموعه آزمایشگاهی شامل میز توزینTمیز وسط، میز شستشو، میز تحریر ، جهت قرار لوازم آزمایشگاهی با کمترین میزان لرزش مورد استفاده قرار می گیرند. در ساخت میز شستشو از موادی استفاده می شود که در برابر مواد شیمیایی و حلال ها مقاوم می باشند و نظافت آنها ساده باشد.
سینک آزمایشگاهی نیز بعنوان یکی از اجزاء این دسته از تجهیزات آزمایشگاهی ضروری است که جنس مقاومی در برابر اسید و قلیا دارد، و معمولا از سرامیک، اپوکسی و یا پروپیلن ساخته می شود . سینک آزمایشگاهی باید در مقابل وزن اجسام و مواد شیمیایی نیز مقاوم باشد.

• هود آزمایشگاهی

از تجهیزات آزمایشگاهی است که از جنبه حفظ سلامتی کارکنان آزمایشگاه وجود آنها از اهمیت بسیاری برخوردار است. این وسیله که در شکل های مختلف برای کاربردهای متفاوت ساخته می شود ، در زمان تشکیل گازهای شیمیایی در فضا ، حین آزمایش به کار گرفته می شود. تولید این هودهای یکی از صنایع تخصصی است و در ساختار آن از اشعه ماوراء بنفش نیز بهره می گیرند . هودهای آزمایشگاهی در دسته بندی هود بیرونی ، سقفی ، فیلتردار ، لامینار و شیمیایی قرار می گیرند.هود های آزمایشگاه های صنعتی ضد زنگ و ضد انفجار نیز هستند. گاهی در ساختار هود آزمایشگاهی برای اطمینان از خروج کامل گازهای تولید شده از فن سانتریفیوژی استفاده می کنند.

• دستگاه آزمایشگاهی

دستگاه آزمایشگاهی ، تجهیزات آزمایشگاهی مورد استفاده برای انواع آزمایش ها، تحلیل، تست و اندازه گیری مورد استفاده قرار می گیرند. از جمله دستگاه های آزمایشگاهی که عموما در تمام آزمایشگاه ها مورد استفاده قرار می گیرند می توان آون، انکوباتور ، PH متر ، هات پلیت مگنت ، اتوکلاو را نام برد.
دستگاه های تخصصی نیز مانند اتاق رشد کشت بافت با توجه به تخصص آزمایشگاه به کار گرفته می شوند.

• وسایل آزمایشگاهی

وسایل آزمایشگاهی نیز شامل از تجهیزات ضروری آزمایشگاه هستند که بدون کمک آنها انجام آزمایش غیر ممکن می شود مانند لوله آزمایشگاه ، بشر یا لیوان آزمایشگاهی ، ارلن مایر ، بوته چینی، چراغ گازی و الکلی ، همزن شیشه ای ، بورت ، استوانه مدرج ، سه پایه ، توری نسوز و بسیاری موارد دیگر.

• دوش و چشم شوی ازمایشگاهی

برای حفاظت از کارکنان آزمایشگاه در برابر خطرات که ممکن است برای چشم و صورت و پوست آنها به وجود بیاید دوش و چشم شوی به کار گرفته می شود و در حفظ ایمنی پرسنل نقش انکار ناپذیری دارد و بعنوان یک تجهیز ایمنی وجود آن بسیار ضروری است.

کاربرد تجهیزات آزمایشگاهی

پیشتر به تعدادی از تجهیزات آزمایشگاه اشاره کردیم برای آَشنایی بیشتر در مورد هر کدام از آنها توضیح مختصری ارائه می شود.

• سانتریفیوژ

نام این دستگاه را در زمینه کاری نیروگاه های هسته ای بسیار شنیده ایم. اما این دستگاه در آزمایشگاه ها نیز کاربردی مهم دارند و نقش آنها جدا کردن اجزای مختلف یک نمونه با استفاده از نیروی گریز از مرکز است.

• رفراکتومتر

انداز گیری غلظت محلول ها که یکی از کارهای رایج یک آزمایشگاه است بر عهده این وسیله می باشد.

• آون

این دستگاه کار بسیار مهم ضد عفونی کردن ابزار را با بالا بردن تدریجی دما انجام می دهد.

• هات پلیت

هات پلیت ها مواد را گرم می کنند و در نوع جدید تر که هات پلیت مگنت ها هستند همراه حرارت دادن آن ها را هم نیز می زنند. انواع دستگاه های آزمایشگاهی

• انکوباتور آزمایشگاهی

انکوباتور تجهیزی است برای ایجاد یک محیط ایزوله، کنترل شده و بدون باکتری برای کشت سلول و بافت . انکوباتورهای امکان تنظیم دما ، رطوبت ، میزان اکسیژن و دی اکسید کربن را نیز دارند.

• اتوکلاو آزمایشگاهی

اتوکلاو نیز برای ضد عفونی کردن وسایل و مواد آزمایشگاهی به کار میرود. این دستگاه عمل استریل را با استفاده از بخار اشباع شده انجام می دهد و در بیمارستان ها نیز برای نابودی میکروب و باکتری روی تجهیزات و ابزار بیمارستانی استفاده می شود.

• کوره آزمایشگاهی

کوره آزمایشگاهی برای خشک کردن ، ذوب و یا استریل کردن نمونه های با دمای بالا استفاده می شوند.

• شیکر آزمایشگاهی

شیکر آزمایشگاهی برای مخلوط کردن مایعات کاربرد دارند. و درواقع یک سرعت دهنده و کاتالیزور هستند.

• فریزر آزمایشگاهی

فیرزر معمولا در هر آزمایشگاه وجود دارد . این دستگاه یک عایق برای جلوگیری از انتقال دما به خارج نیز دارد.

• یخچال آزمایشگاهی

یخچال آزمایشگاهی نیز با دارا بودن یک فن سیرکولاسیون دما را با دقت بسیاری کنترل می کند و از تجهیزات معمول آزمایشگاه هاست.

• استریلایزر

استریلایزرها جایگزین چراغ های الکلی و شعله های گازی زیر هود هستند و دمای آنها تا 250 درجه سانتیگراد بالا میرود. این دستگاه هیچ گونه آتش سوزی نداشته و جزو تجهیزات ایمن است.

• بن ماری

بن ماری یا حمام آب مواد آزمایشگاهی را بین 25 تا 100 درجه سانتیگراد گرما می دهد و معمولا ظرفیتی بین 5 تا 30 لیتر دارد. دما و زمان این دستگاه با یک برد دیجیتال و المنت تنظیم می شود.
دستگاه ضدعفونی دست
همانطور که از نام آن پیداست برای ضدعفونی دست در جایی که امکان شستشوی مرتب آن وجود ندارد استفاده می شود.

• هیتر استیرر

این دستگاه شامل دو بخش همزن و گرمکل برای مخلوط کردن و حرارت دادن مایعات کم حجم کاربرد دارد.

• چمبر

چمبر از دستگاه های مورد استفاده در آزمایشگاه های تخصصی میباشد و محدوده دمای آن 4 تا 45 درجه و رطوبت 40 تا 90 درجه نیز کنترل می کند.

• ژرمیناتور

ژرمیناتور جزو دستگاه های آزمایشگاهی تخصصی میباشد.

• میکروسکوپ

میکروسکوپ بعنوان یکی از رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی برای بررسی ارگانیسم‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند میکروسکوپ‌ها انواع بسیار متنوع و پیچیده‌ای دارند. برخی از آنها با نور و مجموعه از لنزهای بزرگنمایی استفاده می کنند. و بعضی برای تشکیل یک تصویر بزرگ از پرتو الکترونی استفاده می کنند و قوی تر هستند.

• سمپلرهای آزمایشگاهی

سمپلرها در مدل و حجم های مختلفی تولید می شوند و برای حجم برداری دقیق از نمونه ها مورد استفاده قرار می گیرند. این وسیله بیش از 6 دهه است که بعنوان پرکاربردترین تجهیزات آزمایشگاهی در آزمایشگاه ها دیده می شوند..

• لوله‌های آزمایش

لوله آزمایش نیز از تجهیزات رایج آزمایشگاه ها هستند لوله‌های آزمایش بسته به کاربردهای مختلف در انواع و ابعاد گوناگون و در جنس‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• شیشه ساعت

این وسیله به ویژه در آژمایشگاه شیمی بسیار مورد استفاده است . این وسیله یک شیشه مقعر است که برای نگهداری مواد جامد و یا گرم کردن مقادیر کمی از ماده استفاده می شود.

• بوته چینی

بوته چینی یک ظرف کوچک از جنس چینی است. این ظرف بسیار در برابر حرارت مقاوم می باشد . برای گرم کردن مواد استفاده می شود.

• بشر و مزور

این تجهیزات جهت ذخیره‌سازی، جابه‌جایی و یا مخلوط کردن مواد مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ظروف از جنس های شیشه‌ و یا پلاستیک و در ابعاد متفاوتی تولید می‌شوند.

• ترمومتر

این دستگاه نیز مانند آنچه در خانه استفاده می کنیم برای اندازه گیری دما استفاده می شود با این تفاوت که ترمومتر آزمایشگاه دمای مواد و محلول ها را اندازه می گیرد.

• بورت

بورت‌ها استوانه ای مدرج هستند که در انتهای آنها یک شیر تخلیه وجود دارد و در حجم های 10،25 و 50 میلی لیتری تولید می شوند. این وسیله برای اندازه گیری حجمی محلول و تیتراسیون مورد استفاده قرار می گیرد.